Baanbrekers van het abstracte. De Stijl versus Kring Moderne Kunst
Op 29 mei is bij het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) de tentoonstelling Baanbrekers van het abstracte. De Stijl versus Kring Moderne Kunst geopend. De invloedrijke Nederlandse avant-gardebeweging gaat ongeveer honderd jaar na datum opnieuw het debat aan met haar Antwerpse tegenhanger. Het is een unieke kans voor bezoekers om zich te verdiepen in het ontstaan van abstracte kunst in de Lage Landen aan het begin van de jaren 1920.
Nieuwe Instituut, het nationale museum voor architectuur, design en digitale cultuur in Rotterdam, gaf hiervoor diverse topstukken uit de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw in bruikleen aan het Antwerpse museum. De tentoonstelling werd samengesteld door curatoren Adriaan Gonnissen (KMSKA) en Elza van den Berg (Nieuwe Instituut).
In de prentenkabinetten van het KMSKA krijgt abstractie binnenkort een bijzondere plek. Het museum slaat hiervoor de handen in elkaar met het Nieuwe Instituut. Topstukken op papier van De Stijl uit de Nederlandse Rijkscollectie worden gepresenteerd naast de abstracte experimenten van de Antwerpse avant-garde, verenigd in de Kring Moderne Kunst. Hoewel Jozef Peeters, Huib Hoste en Jos Léonard minder iconische namen zijn geworden dan Theo van Doesburg of Gerrit Rietveld, hebben ook de Vlaamse kunstenaars een belangrijke rol gespeeld binnen het Europese netwerk van het constructivisme. Het resultaat is een visueel prikkelende opstelling waarin schilderijen, tekeningen, meubels, architectuur- en grafisch ontwerp samenkomen tot een uitzonderlijke dialoog tussen twee invloedrijke avant-gardegroepen.
Beeldtaal voor een nieuw hoofdstuk
Aan de hand van meer dan veertig werken plaatst de expo de kunstbewegingen zij aan zij. Dit maakt het mogelijk om te zien waarin deze concullega’s, in de puurste zin van het woord, elkaar vinden en waarin ze van elkaar verschillen. Zo valt De Stijl op door zijn strakke vormen en vlakken. De Antwerpse kunstenaars van de Kring Moderne Kunst daarentegen kiezen voor een eigen koers door speelsere vormen, dynamiek en volume toe te laten. Beide groepen geloven hartsgrondig in heldere, geometrische structuren als de blauwdruk voor een nieuwe kunst in een veranderde, naoorlogse wereld.
Eén van de hoogtepunten en tevens het symbolische vertrekpunt van de expo is de enige bewaarde interieurmaquette van Theo van Doesburg, een topbruikleen van het Nieuwe Instituut. Ook wel de ‘Sixtijnse Kapel van het modernisme’ genoemd, ontwerpt van Doesburg de maquette oorspronkelijk voor het Café l’Aubette in Straatsburg. Ze belichaamt precies het streven naar een ideale balans tussen functionaliteit en esthetiek. Daarnaast toont de expo ook een recent herontdekt, vroeg werk van Georges Vantongerloo, de enige Belg die zich bij De Stijl aansluit en hun manifest ondertekent.
